VAN KARAKOEL TOT SWAKARA

Soos dit nou maar in my storielewe gaan het ek gister weer 'n storie raakgeloop. Ek het regtig nie daarvoor gesoek nie, dit het my gevind, op 'n afgeleë plaas in 'n klein boerverenigingsaal, tussen 'n klomp boere.

Soos julle nou al weet, is ek baie lief vir my droeë land en alles wat daarmee saamgaan. So gebeur dit toe gister dat ek by 'n veiling van een van die oudste Swakara-, beter bekend as karakoelstoeterye, in die land was. So tussendeur die verrigtinge probeer ek my gedagtes hokslaan, maar verniet. Toe ek weer sien, het my gedagtes hul eie loop geneem...

Hierdie is 'n besonder geharde skaapras wat volgens argeologiese bewyse reeds 1400 v.C. bestaan het en meestal in Sentraal Asie voorgekom het.  Die naam Karakoel is afgelei van die dorpie/nedersetting met die naam van Karakul wat in 'n vallei naby die Amu Darju rivier geleë is, in wat die vroeërer  Emirate van Buchara, Turkye was. Vandag bekend as Uzbekistan. Hierdie nedersetting is geleë op 'n redelike hoogte bo seespieël wat meegebring het dat die plantegroei en water beperk was.

Die ontstaan van die karakoelpels en -wol industrie was om en by teen die einde van die 19de eeu. Toe het Russiese en Amerikaanse koopmanne hierdie pelse en wol gekoop en op die markte in Londen (Britanje) en Leizig (Duitsland) verkoop. In Leipzig was 'n bekende pelshandel maatskappy met die naam Thorer wat reeds vanaf 1612 bestaan het. Mnr Thorer het die Duitse regering aangeraai om die karakoelskaap na die destydse Sudwest Afrika te bring. (In 1903 is 'n troppie karakoele Duitsland toe gevat vir navorsing.) Mnr Paul Thorer het gereken dat die semi-woestyn toestande in Suidwes-Afrika baie ooreenstem met dié van Sentraal Asie en die skape dus goed kan aanpas, vandaar sy aanbeveling.

Op 24 September 1907 arriveer die eerste 12 skape, 2 ramme en 10 ooie, per vragskip in die Swakmundse hawe. (Daardie stadium het Swakop nog 'n hawe gehad.) Daar word, te voet,  met die skape getrek na plaas Voigts Grund net wes van Mariental. Dit opsigself was nie 'n maklike taak nie,  as jy in ag neem dat hulle deur die woestyn moes trek.

Dit was die beskeie begin van die ras in Suidwes.. Dié ras met besondere kenmerke, bv dat hul 'n baie dominate swart geen het wat meebring dat die meeste lammers swart gebore is. Ook is dit 'n geharde skaap wat vet in sy stert berg en vir die 'maer jare'.

So het die boere en regering hierdie skaapras verfyn. Jare se navorsing, toewyding en sommer plein harde werk daarin gesit. Soveel so dat die Suidwes-Afrikaanse karakoelindustrie in die 1960-70's 'n bloei tydperk beleef het. Op daardie stadium was die 'swart diamante' op almal se lippe en het Suidwes ongeveer 5 miljoen pelse per jaar na die mark in Kopenhagen gestuur.

In 1980 beleef die karakoelpels industrie egter 'n terugslag, onder die druk van diereregte groepe in Amerika, Europa en Kanada. Hierdie groepe was gekant teen die slag van die karakoellammers binne 48 uur na geboorte. Ook die wolindustrie het 'n insinking beleef. Dit het meegebring dat die boere in 1990 nie pelse kon bemark nie. Boere het hul kuddes verklein en die skape vir vleisproduksie verkoop. Die jare wat daarop volg bly die industrie net-net aan die gang en in 1997 is stuur Agra slegs 56 667 pelse mark toe.  Gedurende die laaste paar jaar tel die bedryf weer kop op en Agra stuur jaarliks ongeveer 140 000 pelse Kopenhagen toe, wat deur die pelssorterings sentrum van Agra hanteer word. Die enigste sentrum van sy soort in Afrika. Teen 2007 is daar 40 karakoelstoeterye in Namibia en 16 in Suid-Afrika.

In 2011 of 2012 behaal die karakoelstoetery van Namibië een van hul grootste mylpale: naamlik om die ras te laat herregistreer en 'herdoop', na Swakara's. Dit is gedoen omdat die ras waarmee tans geboer word, wêrelde verskil van die ras wat meer as honderd jaar gelede die land ingebring is. En in Kopenhagen is Swakara's in aanvraag op die veilings.

Dis min of meer die verloop van die geskiedenis van Swakara. Die feite en tog weet jy nie hoeveel tyd, toewyding en belangstelling wel in so 'n stoet gesit word nie. Jare se werk, seleksie van gene en kyk hoe die haarkwaliteit in die volgende lamseisoen lyk. Aanhou, kophou en moedhou.

In laasjaar het 'n groot Seder in die Swakara bedryf geval en 'n twee-generasie-lange-stoet is gister verkoop. Tot aan kopers in Suid-Afrika. 'n Waardevolle bondel gene is die land ingestuur. En ek dra hierdie skryfseltjie aan hom en al die ander bittereinders op. Julle het voorwaar 'n produk om op trots te wees.

.

BLINKHAAR GRASSAAD IN DIE WIND

Hierdie storie handel oor 'n  graspol. Ja, 'n graspol, wat in die veld staan en waaraan skape lustig kou. Uit 'n boerdery oogpunt gesien, is dit gras wat 'n goeie bron van voeding is. Dis ook gras wat volop voorkom in die droeë suidwestelike dele van Suidwes waar ek groot geword het. Iets wat eie is aan my en my land. Maar die graspol-storie het 'n draai...

In hierdie deel van die land is reën skaars en die plantegroei soms skaarser en die wat wel daar is, meestal net so gehard soos die res van die veld. Hier kry jy onder andere 'n  droeë graspol wat sommer nuwe lewe kry, enkele dae nadat die eerste reën geval het. Die gevestigde polle se wortels drink die vog op en die pol raak van onder af groen, terwyl die nuwe polletjies baldadig groei en braaf, teen die warm Suidwes-son, hul sagte groen blaarjies deur die aardkors druk.

Gedurende die reënseisoen bly die gras groen en is die veld oortrek met 'n heldergroen lewegewende skynsel. Later in die seisoen vorm die sade, maar skaam-skaam bly hul eers toe tot die draai van die seisoen. Teen April, Mei staan die blinkhaarpolle gewoonlik vol in die saad.Swaar en blink hang die ritse ryp grassade aan die dun stingeltjies.

Wintertyd is blinkhaartyd. Dan is die gras op sy mooiste, die groen weg en dan bly net die strooikleur gras met hul blink sade oor in die veld. Die rante van ons ou wêreld is dan oortrek van dié gras, wat liggies in die wind waai. Sover soos die oog kan sien, staan die massa wuiwende gras en as jy teen die weste son daarna kyk, maak dit jou oë seer so mooi en blink is dit. Die diere raak 'weg' in die pragtige gras.

Dan kom Augustus en teen daardie tyd is die grassade ryp en val dit af. Saam met Augustus kom die westewinde wat dae lank bollings stof  oor die velde waai.  Die wind wikkel dan die blink saadjies los en dra dit oor grense heen. Bedags sien jy die grassade op die wind dryf en laat namiddag as die wind bietjie gaan lê het en jy in die klipperige tweespoorpaadjie gaan stap, sien jy die blink grassaadjies waar hul in die harde grond vasgesteek het. Reg, om die kringloop van vooraf te begin sodra die eerste reën in Oktober, November val.

Ons mense is ook maar net soos blinkhaargras. Ons gaan deur dieselfde kringloop. Inteenstelling met die geordende en vasgestelde manier en kringloop van die natuur, is s'n soms maar soms 'n deurmekaarspul en volg dit nie so mooi opeen nie. Maar op die ou end, is al die stadiums steeds daar en het ons aardse lewe ook maar 'n siklus.

Party van ons is in jou groen reëntyd-stadium, terwyl ander in hul wintertyd-stadium van die lewe is. (En dan het dit nou niks met ouderdom te doen nie.) Andere is weer in hul westewind-staduim. Ek is.

Ek is tans 'n blinkhaarsaadjie op die westewinde van die lewe. Hy gaan my waai, hy gaan my oor grense, geografies en andersins, heen vat. Soms vinnig en in warrelende sirkels, soms rustiger, soms so vee-vee oor die grond. Maar iewers moet die wind gaan lê en dan gaan hierdie saadjie haar lê kry. Daar sal sy eers versigtig in die grond vassteek en wag op die eerste reënseisoen. Na die reën sal daar 'n polletjie vorm, wat stadig maar seker wortels sal vorm...