AFRIKAANS

Dis die ontasbare dinge in die lewe, wat vir ons as mense onaantasbaar is. Anders gestel, dit waaraan mens nie kan vat nie, is ook die goed waaraan ander nie moet karring nie. Goed soos godsdiens, taal, kultuur en sentimentele dinge. Dis die dinge waaroor mense driftig raak, waaroor daar kwaaivriendskappe en ons-praat-nooit-weer-met-mekaar-gevoelens kom. Hierdie goed was ook al sovele male, direk of indirek, die oorsaak van oorlog.

Hoekom? Is dit omdat hierdie sake ons regtig na aan die hart lê? Omdat dit regtig uitdrukking gee aan wie ons werklik is? Waar ons vandaan kom en waarheen ons oppad is? Anders as materiele dinge wat ‘n statussimbool is, is hierdie sake die boustene van ons menswees. Dit is wie ons is. Die grense van bloed is myns insiens baie sterker as wat enige geografiese grens ooit sal wees.

Oor die eeue heen het die mens die oseane bevaar en kontinente bewandel. Hoewel dit deesdae baie makliker en vinniger is as toe, het niks verander nie. Soos ‘n malende trop damara ooie, was hul altyd oppad. Party het bloot die voorste ooi gevolg, oppad na êrens. Ander die veewagter wat hul water toe gelei het. Dan was daar altyd die een wat afgedwaal het. Maar beweeg het die klomp beweeg.  Vandag is dit soveel makliker en geografiese grense beteken nie meer veel nie. Dit is bloot geografiese grense, want tegnologie maak alles een. Dus is die migrasie van een land na ‘n ander bloot ‘n paspoort en soms ‘n visa ver. Soos ‘n swerm swaeltjies, kruis ons gereeld die oseane. Altyd oppad.

Behalwe jou menswees, dit kan tegnologie nie verander nie. Sake wat vir oupa en ouma na aan die hart gelê het, lê maar steeds na aan ons harte ook. Die maanlanding, IPhone’s, Kindle’s, kerntegnologie of boeings het niks verander nie. Toenterjare was daar, tydens politieke- kerk- en skoolvergaderings, vurige debatte oor godsdiens, taal en kultuur. Vir daardie mense, was die wêreld moontlik so groot soos sy plaas of land, maar hy het geweet wat vir hom belangrik is. In my skoolgaanjare, was taal een van die grootste besprekingspunte op die skoolvergaderings. Vir menige boere was engelse bloot die taal van die Anti-Chris. En sovele vergaderings was dié ongenotuleerde punt driftig bespreek. Hoekom? Omdat hierdie dinge in ons siele gewortel is. Die oomblik as dit bedreig word of ons voel dit word bedreig, het ons die onwillekeurige aanvalsreaksie. Vandag klink die betrokke vergaderings nie veel anders nie. Hierdie dinge is steeds vir ons belangrik. Baklei-belangrik en hartseer-sentimenteel.

Ekself is deesdae deel van die swaeltjie-brigade, wat huis en haard verlaat het om vir eers nes te skrop in ‘n vreemde land. Dit bring noodwendig veranderinge mee. Die taal was een van die verandering wat maar vir my swaar was. Nie omdat ek ewe skielik ‘n ander taal moet praat nie. Nee, eerder omdat ek so lief is vir my grootwordtaal. Dit bly nou maar eenmaal die taal waarin ek my gevoelens wil uitdruk. Die taal wat so lekker op die tong lê en die die taal wat ek wil besig, as ek my vinger in die deur vasgeslaan het. Die taal waarin ek wil lag, wil huil, wil lief hê en kwaad word. Dis so deel van my, dat ek nie regtig weet waar die ophou en ek begin nie. Dis wie ek is.

Nou’s ek in ‘n vreemde land en moet noodwendig ‘n ander taal praat. Ek moet, want as vreemdeling in Jerusalem, is dit nou maar eenmaal die manier om te kommunikeer. En kommunikeer moet jy kommunikeer. As jy in Rome is maak jy soos die Romeine.

Maar dit, lede van die swaeltjie-brigade, moet jou nooit verhoed om jou eie taal te troetel soos ‘n kosbare kleinood. Om dit gereeld af te stof, blink en vryf en te laat hoor nie. Om dit uit te stal. Om dit op papier neer te sit en jou te baai in die bekendheid van die woorde. Om jou toe te draai in beskrywende idiome en ‘n pinakoteek van beelde met woorde op te vorm. Jou taal is ‘n groter deel van jou as wat jy besef of (wil) erken.

En dit, liewe leser, sê vir my dat ‘n taal ‘n manier van kommunikasie is. (So, maak maar soos die Romeine as jy in Rome is.) Dat my taal, Afrikaans is. Dit sal so bly want dis ‘n lewende taal. Hierdie gedagte laat ‘n warm behaaglike kolletjie op my maag, amper soos wanneer jy ‘n stukkie van die son gesluk het. Of soos herinnering aan winter in Suidwes , boertroos of oorgens-Kalahari-kuiers....

'N NAAM

Al ooit mooi oor jou naam gedink? Nou nie die feit dat jy vernoem is na ouma die of tante daai nie. Of die feit dat jy nou die soveelste generasie is wat Maria, Wilhelmina, Petronella, Susanna is nie. Nee, eerder analities en die ou paadjie wat jul noodgedwonge saam moet stap. Wel, ek het nou die dag.  So broei daar toe, op ‘n gewone Dinsdagnamiddag tussen ‘n klomp syfers in ‘n vaal rekenmeesterskantoor, ‘n storie in my kop uit. Ja iets het aanleiding daartoe gegee en daarby kom ek later. Nou ja, onthou my goue reël in die lewe: stories moet geskryf word.

Nou ja ek is Marlize. Net dit. Gedoop, geregistreer en getjap. Geen afkortings, verkleinwoordjies, troetelnaampies nie. Geen Sprinkaanvlerkie of Springbokpensie nie. (Nou gaan ek myself in die rede val. Afrikaanse is nou maar net ‘n lekker taal. Hoe op dees aarde sê jy nou vir iemand in engels. Jy is my ou Erdvarksnoetjie? Onmoontlik.) Terug by die onderwerp so ek is net, Marlize.  Kort, bondig. Finish en klaar. Al die jare tot en met nou, was my naam maar net my naam. Ek het nie eers altyd ag geslaan daarop nie. Tog was daar hier en daar kere wat ek wel, daarop ag geslaan het, om verskeie uiteenlopende redes.

In my Sub-A jaar was ek natuurlik baie dankbaar dat my naam so kort was en boonop feitlik geen pensie-letters gehad het nie.  As ek verby die rondings van die a en die e gekyk het, was die res net stokkies-letters. Maklik en reguit. (Ja, ek was in die Sub-tyd in die skool. Genadiglik is vandag se kinders in die grade-tyd in die skool, anders sou hul defnitief nie hul fênsie saamgestelde name so vinnig geleer skryf het nie!) Toe die ander kinders in die klas nog swoeg met die lange ingewikkelde Sussarra’s, Wilhelmiena’s, Petronella’s ensovoorts het ek al my naam onder die knie gehad. As bonus het die z my naam baie belangrik laat lyk. Vir my in elk geval. Niemand anders se name het daardie letter gehad nie, want liewe leser, jy moet in ag neem dat dit voor die tye was, waarin ouers hul kinder se name agter uit Die Huisgenoot, gekies het. In vandag se Uit-Die-Huisgenoot-en-Van-Die-Internet-name, kry jy die vreemdste letters en konkoksie-samestellings. Met, as die spreekwoordelike kersie op die koek, deeltekens kolletjies en kappies net om dit af te rond of dalk meer belangrik te laat lyk. Geen mens weet regtig hoe om dit uit te spreek of wat dit beteken nie, net die ma. En seker ook net die dag wat sy dit uitgedink het. “Sussie, jou naam is die eerste letterr van Pappa se derde naam, die agste letter van ta’Breggie se naam, want dalk onthou sy jou hieroor in haar testament, die laaste lettergreep het ons uit die Huisgenoot gekry en die agtervoegsel is Tom Cruise en Demi, wat al intussen geskei is, se tweede kind se middelste deel van haar naam.” ’n Mondvol Sussie. Ek hoop jy onthou dit.  Sterkte Sussie, die tussenin tyd van jou lewe is dit gangbaar, maar onthou jy moet dit iewers leer skryf en dan moet jy dit ook onthou  - al is jy tagtig!

 

Toe ek 16 word, was ek net so bly dat ek ‘n redelike kort en eenvoudige naam het.  Wanneer jy 16 word, doen jy aansoek vir ‘n Identiteits dokument en dit in ‘n land wat pas onafhanklik geword het. ‘n Land met ‘n spik-splintenuwe regering in die kussings wat nuwe wette na willekeur uitdink sonder om aan die uitvoerbaarheid aandag te gee. Nou ja, dit alleen spreek van ‘n moontlike ramp, wat dit ook in baie gevalle was. Dit was eintlik choas, want daar kon ‘n halwe honderd goed op daardie I.D. kaart verkeerd gegaan het. Die feit dat ek net een, maklike en boonop duidelik vroulike naam gehad het, het die deure vir heelwat verwarring toegeklap.  Dankie tog! My I.D was met die eerste aansoek reg en tot vandag toe waak ek ooe daardie kaartjie soos die duiwel oor ‘n vroom siel! Weereens dankie aan my ouers wat my nie 4 saamgestelde name, besaai en getooi met kolletjies en koppeltekens, gegee het nie, Dis sou eenmaal te veel gewees het vir die Namibiese regering en later jare, vir my Aussie kollegas…

 

So loop ek toe soos almal, verder op die lewenspaadjie wat op hierdie stadium in Aus draai. Dis dan ook net hier wat dinge interessant raak. Nou ja, net soos die Engelse, sê die Aussies nie graag ‘n ‘r’nie. Hul vermy dit soos pes. So ek was skaars ‘n week hier, toe het Marlize van vorm en klank verander. (Darem nog herkenbaar). Dié torie broei toe uit na aanleiding van my kollega se Aus-Maleisies uitspraak van my naam.Nou ek werk tans in ‘n kantoor met verskeie nasionaliteit, aksente en uitsprake. En dis waar dinge interessant raakJ

 

So om ‘n lang storie kort te maak. My naam,uitgespreek met ‘n Aus-Maleisiese aksent is: Maaali (Jip amper soos die staat in Afrika maar met ‘n langer aa klank.) In Aus-Iers is dit is soos Marly. ‘n Vinnige klank met klem op die a en ‘n vae ‘r’is wel te hore. In Aussie is dit Marley. Soos die fliek van daardie verskriklike stout hond, onthou jul? Die ‘r’word nie regtig uitgespreek nie, maar is darem daar. In Kanadees, met ‘n sterk Vancouver aksent is die mARlize. Met die a heeltemal oorrond en die R word gerol en baie DUIDELIK uitgesprrrrrreek. Maar alles steeds herkenbaar. In Engels is die Maly, deur die neus uitgespreek. Sag en waardig soos net die Engelse dit kan doen. In een of ander Noord-Afrika aksent is dit iets soos:  Ma (dan raak alle klanke verlore) i. Daar is ten minste nie ‘n klik of ‘n klak in nie. Dit kon //Mariesa gewees of Steenboktongetjie…

Baie groete uit Annerland.

M

            A

                        r

                                    L

                                                I

                                    Z

                        E…….