GREENOUGH

Greenough is ‘n historiese nedersetting wat ongeveer 400 km noord van Perth en 24 km suid van Geraldton geleë is. Hierdie was dan ook die eerste dorpie in die geweste en vandag staan daar nog elf van die oorspronklike geboue wat deur die National Trust of Australia bestuur en beheer word. In 1839 is George Grey die eerste westerling wat hierdie area kom verken. Hy vernoem dan ook die area na Sir George Bellas Greenough, wat op daardie stadium die president van die Royal Geographical Society in Londen was.

In 1851 word ongeveer 30 000 (nagenoeg 120 vierkante kilometer) akker opgemeet en onderverdeel in 20 tot 30 akker groote plotte. Hierdie gedeelte staan dan bekend as die Greenough Flats. Die doel van die Flats was om meer Engelse setlaars, wat gewoond was aan kleiner as Australiese standaard plase, aan te moedig om hul in hierdie, tot toe nog byna onbewoonbare gebied, te kom vestig. Binne ‘n paar jaar is die Flats ‘n suksesvolle graan-produserende gebied met ongeveer 1 000 inwoners, waaruit ‘n klein dorpie ontwikkel.

Hierdie dorpie het ‘n polisiestasie en tronk, ‘n skool, ‘n Anglikaanse en Katolieke kerk, ‘n klooster, meule, ‘n paaiekantoor, ‘n gemeenskapsaal en ‘n algemene handelaar. ‘n Entjie verder van die dorpie is die Wesley Church, nog ‘n handelaar en ook die Convict Bridge.

 Stap jy vandag deur die dorpie se straat, kan jy jou byna indink hoe ‘n skemeraandtoneel in hierdie dorpie moes gelyk het. As die middag room word en goud op die omliggende koringlande kom lê het, sou die winkelier sy negosiegoedjies van die stoep af ingedra en sy winkel se houtdeur toegetrek het. Die mans sou streep-streep, met hul gereedskap in die hande, van die lande af teruggekom het. Moeg na ‘n dag se harde werk in die warm son. Teen vroeg skemer sou die koperklok suid van die Katolieke kerk lui om sodoende die nonne te herinner aan die aanddiens.

Wanneer strek skemer sag oor die dorpie kom vou, sou die dames, deftig uitgevat in hul Victoriaanse drag aan die sy van hul ewe deftige mans, na die gemeenskapsaal stap vir ‘n dansparty. Dit terwyl die polisieman aan diens moet bly, want soos dit in daardie jare gewerk het, is sy woonkwartiere, die polisiestasie, die hof en tronk als in een gebou. Hy sou laatnag, wanneer slegs die vae klanke van die bedrywigheid by die gemeen-skapsaal nog hoorbaar is, sy swaar bos sleutsels en parafienlamp vat en stoep-langs omstap tronk toe om kyk of als nog pluis is met die prisioniers. Die prisioniers wat in koue klipselle sit. Wittes elkeen in hul eie sel en die Abbo’s almal saam in een sel, vasgeketting aan die yster-reëling teen die muur, met die die ysige nagkoue en duisternis as enigste geselskap. (Liewe leser, moet asb nie meegevoer raak nie, hul was áfterall’net prisioniers!)

Vanaf 1872 tot in die 1900 tref ‘n paar natuurrampe Greenough, wat dan  saam met die ontdekking van goud in die binneland, daartoe lei dat die gebied teen die 1900 sou leeg loop. In 1872 tref ‘n sikloon die nedersetting. Kort op sy hakke in 1888, vloed die nedersetting. (Die vloedmerk is vandag nog in baie van die geboue te sien. Byna soos Mariental, verloor die inwoners byna, indien nie, alles.) Die ontdekking van goud in die vroeër 1900, was die laaste strooi en die gebied loop leeg. In 1980 word hierdie geboue deur die National Trust oorgeneem, gerestoureer en bewaar. Vandag is hierdie stukkie geskiedenis daar vir elkeen van ons en sodra jy deur daardie hekke stap, stap jy terug in tyd en jou verbeelding neem sy eie loop...

 

 

 

-

 

SHARK BAY

Saterdag 27 September 2014 pak ons die Wit Wa en vat die northwest coastal highway (NWCH) noorde toe. Boot en bord op die dak, padkos in die Engel en Slim Dusty, om ons in die regte bui te kry. Hierdie is ons laaste langnaweek in die jaar en ons is van plan om dit goed te benut, deur Shark Bay te besoek. Georg was al daar vir een of ander werksverwante kurses, maar ek was nog nie daar nie.

Net buite Geraldton kry jy die eerste lande. Land op land staan die koring goud in die aar. Oor ‘n paar weke gaan die boere verseker begin stroop. Later ry oor ons die Murchinson rivier. Daar is sommer nog baie water in die rivier en ou reier staan en wag rustig vir ‘n vissie om verby te kom. Daarna begin die plantegroei droeër raak. Dis die tipies vaalgroen plantegroei in die rooi-rooi sand, wat ons kilometer na kilometer sien.

Laatoggend stop ons by die Overlander Roadhouse om bene te rek. Die wind waai verwoed en die bloekoms langs die Roadhouse staan skeef in dié wind. Rooi stofbollings, hardloop padlangs en ‘n Road Train probeer sy groot lyf langs die petrolpomp inkry. Kom jy binne, is jy egter aangenaam verras. Jy kan enigiets van die spreekwoordelike dooie poliesman tot ‘n posseël daar kry. Aan die agterkant is daar ‘n mooi skoon eetplekkie, onderdak, met ‘n kontant papegaai in ‘n hok in die hoek. Nadat ons bietjie bene gerek het, draai ons van die NWCH af en vat die pad kus toe.

Oor die volgende paar dae sou ek wel deeglik besef, waarom dié deel, in 1991, as ‘n Wêrelderfenisgebied gelys en verklaar is. Dis inderdaad ‘n uiters unieke plek en beslaan sowat 2,200,902 hektaar, waarvan omtrent 70% seewater is. Volgens die 2011 sensus is daar ‘n bevolking van so om en by 1000, in die gebied. (So, liewe leser, as jy hou van flieks, stadsliggies, winkelsentrums en verkeersknope, moet jy eerder nie Shark Bay besoek nie.) Die Shark Bay Wêrelderfenisgebied sluit plekke soos Dirk Hartog eiland, Monkey Mia, Hamelin Pool Marine Reserve, Shark Bay Marine Park en Peron National Park in. Die baai self is 1,300,000 hektaar en het ‘n gemiddelde diepte van ongeveer 9m. Dit sluit die grootste seegras bed ter wêreld in (103 000 hektaar), wat op sy beurt ‘n natuurlike habitat vir soveel seediere is.

Middagtyd stop ons by Hamelin Pool om die stromatolites te kyk. Ek gaan probeer om dit in eenvoudige taal te probeer verduidelik en dan die res aan die foto oorlaat. Dis blykbaar blou-groen alge wat oor eeue heen opgebou het en dan hierdie strukture gevorm het. Die alge groei daar omdat die soutinhoud van die baai twee maal hoër as normale seewater is. Die soutgehalte is so hoog as gevolg van die feit dat daar nie veel beweging in die water is nie, die verdamping baie hoog is en die baai baie vlak is. ‘n Mondvol. Maar al hierdie goed bymekaar is die ideal habitat vir die vorming van stromatolites, wat nie fossiele is nie, maar wel lewende organismes. Ek hoop julle verstaan dit, vir my lyk dit maar soos klippe, maar darem mooi klippe.

Sowat 45km suidoos van Denham is Shell Beach. Hierdie is een van slegs twee strande ter wêreld wat van skulpe is. Jip, julle het reg gelees. Daar is geen sand nie, net skulpe. Vir 60 kilometer lê die klein mantelskulpies van die Fragum Erugatum spesie. Jy kan kan maar grawe, daar is net skulpies. Dié skulpdiertjies het so vermenigvuldig omdat die hoë soutgehalte in die water, dit vir hul natuurlike vyande onmoontlik maak om daar te oorleef. Dus kan hul na hartelus vermeerder.

Laatmiddag stop ons by ons blyplekkie. Dis teen die see en terwyl ons afpak kom loer oom Emu in. Laataand sit ons op die stoepie met ‘n koppie boeretroos en kyk na die klein glofies op die baai. In die weste trek die son water en bootjies wieg lui-lui in die baai. En ek wonder waar in die seegras, die ou dugongs wei...

Hamelin Pool - stromatolites

Shell Beach en die skulpies van naderby

Shark Bay